Làng gốm Bàu Trúc là một trong những địa điểm du lịch ở Ninh Thuận hấp dẫn, nổi tiếng với những sản phẩm thủ công tuyệt đẹp và kỹ thuật nung nấu đặc biệt, đỉnh cao, mang đậm bản sắc văn hóa Chăm. Bàu Trúc cũng là một trong những làng gốm cổ nhất Đông Nam Á còn tồn tại cho đến tận bây giờ. Cùng Địa Điểm Việt Nam khám phá nghề làm gốm hàng trăm năm này nhé!
Giới thiệu làng gốm Bàu Trúc
Men theo con đường Quốc lộ 1A từ Thành phố Phan Rang – Tháp Chàm ngược về phương Nam, Làng gốm Bàu Trúc tọa lạc tại thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Bình Thuận (cách Bảo tàng Ninh Thuận khoảng 12km). Làng gốm Bàu Trúc nằm đối diện Làng dệt Mỹ Nghiệp, đây là nơi tập trung sinh sống của cộng đồng người Chăm tại tỉnh Ninh Thuận.
Xem thêm: Top 10 Địa Điểm Du Lịch Tại Khánh Hòa Hot Nhất 2023
Ý nghĩa tên làng gốm Bàu Trúc
Tên gọi “Bàu Trúc” xuất phát từ hình ảnh cảnh quan thiên nhiên của làng. “Bàu” là một vùng nước đọng hay ao có diện tích khá rộng. Những ao nước này thường được hình thành tự nhiên mà không có tác động của yếu tố con người. Trong làng vốn có một ao nước khá to. Vào mùa mưa, nước trong ao khá nhiều. Xung quanh ao cũng có những bụi trúc mọc um tùm. Do đó, người dân mới lấy tên “Bàu Trúc” để đặt cho làng gốm này.
Xem thêm: Tháp Bà Ponagar Ở Đâu? Tìm Hiểu Kiến Trúc Chăm Pa Độc Đáo
Những nguyên liệu dùng để tạo nên gốm Bàu Trúc
Cũng khá giống với các loại gốm khác, gốm Bàu Trúc thường được cấu thành bởi đất sét và cát mịn, vốn được lấy từ những ruộng lúa nằm bên bờ sông Quao. Dòng sông Quao cách làng gốm Bàu Trúc không quá xa, chỉ cần men theo con đường tỉnh lộ 703, bạn sẽ bắt gặp được con sông nà. Để lấy được lớp đất sét, người dân trong làng gốm phải đào sâu 3 lớp đất thịt bên trên mới thấy được một lớp đất sét thích hợp để làm gốm.
Sau khi được đào xới, đất sét được mang về để phơi khô. Sau đó, đất sét khô được đập vỡ ra và nhồi cùng với nước để tạo độ dẻo và kết dính. Sau khi được nhào nặn, nghệ nhân gốm sẽ trộn đất sét với cát mịn để tạo thành phiên bản hoàn chỉnh của nguyên liệu làm gốm. Tỷ lệ trộn của đất sét và cát mịn phụ thuộc vào kích thước và công dụng của sản phẩm mà nghệ nhân gốm muốn nhào nặn.
Trải qua bao nhiêu năm tháng, nghề gốm vẫn tượng trưng cho đất mẹ vốn yêu thương và vỗ về, nuôi sống con người qua ba0 thế hệ. Dù có đào xới và khai thác bao nhiêu, đất mẹ vẫn tiếp tục hình thành, nảy nở, cung cấp nguyên liệu cấu thành nên những mảnh gốm dùng cho sinh hoạt.
Xem thêm: Kinh Nghiệm Du Lịch Dốc Lết Nha Trang Mới Nhất 2023
Những thủ thuật làm gốm của người Chăm làng Bàu Trúc
Quy trình làm gốm Bàu Trúc: nguyên liệu chính làm nên gốm Bàu Trúc là đất sét và cát mịn. Ban đầu người dân lấy đất sét từ ruộng lúa bên bờ sông Quao (con sông cách làng không xa theo hướng tỉnh lộ 703), từ mặt đất ruộng người dân đào sâu khoảng 03 lớp đất thịt trồng trọt bên trên và thu được loại đất sét bên dưới để làm gốm.
Theo tâm linh của người dân: bao đời nay sống với nghề gốm đất mẹ vẫn yêu thương và che chở, dù đã khai thác rất nhiều nhưng đất mẹ vẫn đẻ ra, bồi đắp đong đầy nuôi sống bao thế hệ.
Sau đó, đất sét này được lấy về phơi khô, đập nhỏ và nhào nhuyễn cùng với nước tạo độ dẻo và kết dính cao. Đất sau khi đã được nhào kỹ, người làm gốm kết hợp với cát mịn để hoàn tất nguyên liệu làm nên gốm Bàu Trúc. Tùy theo kích thước và công dụng của sản phẩm mà nghệ nhân trộn tỷ lệ cát và đất sét thích hợp.
Xem thêm: Top 10 Địa Điểm Du Lịch Tại Tiền Giang Hấp Dẫn Nhất 2023
Nghệ thuật làm gốm không sử dụng bàn xoay
Điều làm nên sự khác biệt của nghệ thuật làm gốm ở làng Bàu Trúc chính là phong cách làm gốm không sử dụng đến thiết bị bàn xoay. Với bàn xoay, người nghệ nhân làm gốm ít phải di chuyển mà vẫn có thể tạo nên những sản phẩm gốm khá đều và đẹp. Nếu không sử dụng bàn xoay, người nghệ nhân làm gốm sẽ gặp khó khăn nhiều hơn trong khâu tạo hình gốm. Họ phải di chuyển quanh bàn làm gốm để tạo hình vào nhào nặn gốm theo hình thù mà người nghệ nhân mong muốn. Vì thế, người dân làng gốm Bàu Trúc thường hay gọi vui rằng đây là phong cách làm gốm “Tay quay, mông xoay”.
Sở dĩ gốm ở làng Bàu Trúc không thể sử dụng bàn xoay để chế tác được là vì đất sét ở nơi đây có kết cấu khá đặc biệt. Đất sét được đặt lên bàn xoay sẽ bị dính chặt, khó có thể xoay để tạo hình gốm. Do đó, để chế tác gốm Bàu Trúc, người dân làng phải sử dụng cách truyền thống là nặn bằng tay.
Những sản phẩm làm bằng gốm được nặng bằng tay vốn chất chứa nhiều công sức và sự tỉ mỉ của người dân làng Bàu Trúc. Việc làm gốm không sử dụng bàn xoay là một thử thách lớn đối với cả những những nghệ nhân lành nghề. Điều này đòi hỏi, người làm gốm phải có sự khéo léo, kiên trì, bền bỉ trong cả khâu chế tác lẫn trong việc gìn giữ văn hóa nghề gốm của dân tộc.
Xem thêm: Kinh Nghiệm Du Lịch Núi Bà Đen Tây Ninh Mới Nhất 2023
Lò nung lộ thiên độc đáo tại làng gốm Bàu Trúc
Nói đến nung gốm, khi đến tham quan các cơ sở làm gốm tại Bàu Trúc (cũng là nhà ở và làm việc của người dân nơi đây) khách tham hoàn toàn không nhìn thấy các Lò Nung gốm. Cách nung ở đây người dân gọi là “Nung Lộ Thiên”.
Ban đầu, ngoài sân rộng người dân chất 1 lớp vỏ trấu (vỏ hạt lúa) bên dưới làm nền, sau đó chất 01 lớp củi lên trên vỏ trấu và bắt đầu xếp sản phẩm lên trên: các sản phẩm lớn nhỏ đan xen nhau. Cuối cùng, phủ toàn bộ lên 1 lớp rơm khô bao phủ toàn bộ và đốt trong khoảng thời gian 12-14h (nung qua đêm). Lửa sẽ nung chín sản phẩm gốm – dưới con mắt của người làm gốm sẽ biết được sản phẩm gốm đã đạt độ chín đạt yêu cầu hay chưa?
Khi sản phẩm gốm đã chín, để tạo độ bóng trên mỗi sản phẩm Gốm Bàu Trúc. Nghệ nhân dùng “Vỏ Hạt Điều” bỏ vào nước ấm ngâm cho ra tinh chất trong vỏ hạt. Sau đó dùng bình xịt, phun hỗn hợp này lên sản phẩm khi chưa nguội hẳn. Sản phẩm khi hoàn thiện sẽ có màu đỏ của đất, màu đen đen của khói và ánh lên độ bóng tự nhiên rất đẹp mắt.
Xem thêm: Làng Nón Chuông Ở Đâu? Tìm Hiểu Về Nghề Làm Nón Truyền Thống
Ý nghĩa của làng gốm Bàu Trúc
Tất cả công đoạn làm nên Gốm Bàu Trúc hoàn toàn bằng thủ công do đó mỗi sản phẩm đều mang dấu ấn riêng và không sản phẩm nào giống tuyệt đối sản phẩm nào. Mỗi sản phẩm là sức lao động, là niềm đam mê, là tình yêu với đất. Sản phẩm gốm Bàu Trúc không chỉ mang gía trị vật chất mà còn mang giá trị nhân văn bảo tồn 1 nét văn hóa đặc sắc Chăm lâu đời. Mà chúng tôi chỉ gọi ngắn gọn là những con người “thổi hồn cho đất”
Ngày nay, làng gốm Bàu Trúc Ninh Thuận dưới sự phát triển du lịch làng nghề truyền thống thì ngoài các sản phẩm cơ bản sử dụng sinh hoạt hằng ngày. Khi đến Gốm Bàu Trúc du khách còn được mua các sản phẩm lưu niệm đa dạng: 12 con giáp, ấm trà, lọ hoa, hòn non bộ, mô hình Tháp…Một lần đặt chân đến Ninh Thuận quý khách nhớ ghé thăm Gốm Bàu Trúc: trải nghiệm cuộc sống sinh hoạt của đồng bào Chăm, tìm hiểu cách làm Gốm Bàu Trúc & mua 01 sản phẩm lưu niệm 01 trong 05 làng nghề làm gốm nổi tiếng trong cả nước bổ sung cho bộ sưu tập làng nghề Gốm trong hành trình khám phá văn hóa Việt Nam.
Xem thêm: Cốm Làng Vòng – Đặc Sản Bậc Nhất Của Người Hà Thành
Liên hệ
Trên đây là thông tin về làng gốm Bàu Trúc mà Địa Điểm Việt Nam đã tổng hợp. Nếu có dịp hãy một lần đặt chân đến đây nhé. Để chuẩn bị tốt cho những chuyển đi, hãy khám phá danh mục địa danh của Địa Điểm Việt Nam.
Để cộng đồng Địa Điểm Việt Nam được phát triển, ban quản trị mời các bạn đọc tham gia Group Facebook chính thức của cộng đồng để theo dõi thêm nhiều những địa điểm lý tưởng, hấp dẫn, mới lạ khác của Việt Nam, và cùng các thành viên của cộng đồng chia sẻ những địa điểm hấp dẫn mà các bạn đã được trải nghiệm, để cộng đồng ngày càng phát triển, đưa vẻ đẹp Việt Nam tới nhiều người hơn nữa. Xin trân thành cảm ơn quý bạn đọc! Link tham gia Group Địa Điểm Việt Nam:
fb.com/groups/diadiemvietnam.vn
Địa Điểm Việt Nam ra đời là kênh thông tin cơ sở dữ liệu về du lịch, các cơ quan tổ chức, địa điểm, dịch vụ, thương hiệu tại Việt Nam. Cung cấp thông tin cập nhật, hình ảnh, đánh giá trung thực và khách quan dựa trên đóng góp của cộng đồng. Địa Điểm Việt Nam chúc các bạn có những trải nghiệm tìm kiếm thông tin tuyệt vời cùng chúng tôi.!
